سال 65 هجری قمریسال ۶۵ هجری قمری، شصت و پنجمین سال از قرن ۱ قمری مصادف با سال ۶۳ هجری شمسی است. در این سال رویدادها و وقایع نظامی و غیرنظامی مختلفی در جهان اسلام رخ داد، مانند: به قدرت رسیدن مروانیان، وقوع نبرد مرج راهط، رویارویی توابین به رهبری سلیمان بن صرد با شامیان به رهبری عبیدالله بن زیاد و درگذشت برخی از شخصیت‌های مشهور مانند سلیمان بن صرد و ... . ۱ - رویدادها• اعراب یمانی در منطقه جابیه اردن گرد آمدند و با مروان بن حکم بیعت کردند. • ضحاک بن قیس فهری، چون چشم طمع به خلافت داشت و مردم را به بیعت با خود فرا خواند. قیسیان و مردم شام و قنسرین و حمص با وی بیعت کردند. • پس از پیروزی یمانی‌ها بر قیسیان در نبرد «مرج راهط» و کشته شدن ضحاک در آن نبرد، امر خلافت برای مروان بن حکم سامان گرفت و بدین سان، دوران حکم‌رانی مروانیان آغاز شد و دوران حکومت سفیانی به پایان رسید. • مروان بن حکم مصر را از عبدالله بن زبیر باز پس گرفت و کارگزار عبدالله را در آن‌جا کشته پسرش، عبدالعزیز بن مروان را به ولایت آن ناحیه گمارد. • مروان بن حکم پس از شش ماه خلافت، درگذشت و با فرزندش، عبدالملک بن مروان، به عنوان خلیفه بیعت شد. • عبدالملک بن مروان، برادرش عبدالعزیز را بر ولایت مصر باقی گذارد و علاوه بر آن، ولایت افریقیه را ضمیمه مناطق تحت امر او کرد. • مرگ کنستانتینِ چهارم و نصب پسرش یوستی نیانوس دوم، به‌عنوان امپراتور روم. • شیوع بیماری طاعون از عراق به شام. ۲ - وقایع نظامی• جنگ میان ضحاک بن قیس فهری و مروان بن حکم در «مرج راهط»: قیسیان طرفدار ضحاک بن قیس فهری و یمانی‌های طرفدار مروان بن حکم وارد نبردی تمام عیار با یک‌دیگر شدند. این نبرد، در «مرج راهط» به وقوع پیوست و طی آن یمانی‌ها پیروز شدند و ضحاک کشته شد. این جنگ سبب ریشه‌دار شدن دشمنی میان قیسیان و یمنی‌ها شد و حس انتقام‌جویی را در آنان تقویت کرد. و موجب بروز جنگ‌ها و برخوردهایی میان این دو طایفه موسوم، به «الایام» شد، مانند «یوم ماکسین» در سال ۶۵ ق؛ «یوم الثرثار» و «یوم الفدین» در سال ۷۰ ق. • این نبردها که به پیروزی یک‌طرف می‌انجامید موجب تازه‌تر شدن دشمنی دو طایفه گردید، تا جایی که این جنگ‌ها و برخوردها، فروپاشی حکومت امویان را فراهم کرد. • جنگ میان بنی‌امیه و ابن زبیر: عبدالملک بن مروان، سپاهی به فرماندهی عبیدالله بن زیاد تدارک دید و آنها را از راه موصل برای بازپس‌گیری عراق از دست پسر زبیر اعزام کرد. • توابین: توابین به پیشوایی سلیمان بن صرد، رهسپار جنگ با عبیدالله بن زیاد شدند و در «عین الورده» (ناحیه‌ای بین حرّان و نصیبین) با او مصاف کردند. عبیدالله با آنان جنگید و شکستشان داد و رهبر آنان، سلیمان بن صرد را به قتل رساند. • خوارج: نافع بن ازرق، پیشوای خوارج، به سرکردگی سپاهی از خوارج، از اهواز راهی بصره شد و عبدالله بن حارث، امیر بصره نیز سپاهی را به فرماندهی مهلب بن ابی‌صفره به مصاف آنان فرستاد. دو سپاه در کنار «رودخانه دجیل» با هم نبرد کردند که در این نبرد، ابن ازرق کشته شد و عبیدالله بن ماحوز، به‌جای وی، رهبری خوارج را بر عهده گرفت. ۳ - درگذشتگان• ابن بجدل. • حبیش بن دلجه. • سلیمان بن صرد. • صخر مزنی. • عبدالله ازدی. • عبدالله بن عمرو بن عاص. • عبدالله بن مسعده. • کنستانتین چهارم. • مالک بن هبیره سکونی. • مروان بن حکم. • نافع بن ازرق. • نابغه جعدی. • نعمان بن بشیر. • ولید بن عصیر. ۴ - منبععبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۲۱۶. |